PRINSJESDAG 2023 “Mensen hoop en houvast bieden in een tijd van grote veranderingen" 21-09-2023

Normaal gesproken is de troonrede de spil van Prinsjesdag, maar of dat dit jaar ook zo was?
Dit was de elfde troonrede van koning Willem-Alexander, een troonrede die vlak was en nauwelijks nieuws bevatte.
De Troonrede was er overduidelijk één van een demissionair kabinet.
Het demissionaire kabinet nam ook nauwelijks stelling in zijn laatste troonrede. Die bestond vooral uit een samenvatting van de eerder uitgelekte plannen van het demissionaire kabinet voor 2024. Summiere rode draad in de koning zijn troonrede was het maatschappelijk weefsel, dat hij aanstipte rond onder meer kansenongelijkheid, democratie en bestaanszekerheid. In zijn Troonrede riep koning Willem-Alexander Nederlanders op te blijven zoeken naar verbinding. Hij hield de verzamelde leden van de Tweede en Eerste Kamer en het kabinet voor dat er een grote opdracht voor iedereen met bestuurlijke verantwoordelijkheid ligt om mensen hoop en houvast te bieden in tijden van verandering. Hoewel de aankomende Tweede Kamerverkiezingen al weken het nieuws domineren, benoemt de koning het woord ‘verkiezing´ pas indirect op het eind van de Troonrede dat Nederlanders binnenkort naar de stembus gaan. Daarbij ligt volgens de koning een grote opdracht voor politiek bestuurders om mensen ‘hoop en houvast te bieden in een tijd van grote veranderingen´. Dat zal inderdaad geen gemakkelijke klus worden omdat het afgelopen jaar het vertrouwen in de politiek tot het laagste punt in tien jaar tijd. Bijna 6 op de 10 Nederlanders heeft geen vertrouwen in de Tweede Kamer en de regering, blijkt uit recent onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP).
Nu bestaanszekerheid een van de belangrijkste thema´s van de verkiezingen lijkt te worden en de Miljoenennota vooral om armoedebestrijding draait, kan ook de koning in de Troonrede niet meer om het onderwerp heen.
Onlangs bleek uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) dat het aantal Nederlanders dat in armoede leeft volgend jaar kan oplopen tot rond de miljoen. Om dat te voorkomen trekt het demissionaire kabinet 2 miljard euro extra uit voor koopkrachtmaatregelen. Zo wordt de huurtoeslag en het kindgebonden budget met honderden euro´s verhoogd, het noodfonds energie verlengd en stijgt de arbeidskorting.

Wat zijn de belangrijkste maatregelen uit de Miljoenennota?
Een overzicht:

Werken
Lonen
De lonen stijgen naar schatting gemiddeld met 5,4 %, tegenover een inflatie van 3,6 %. Netto komt de reële loonstijging daardoor uit op 1,8 %, verwacht het kabinet.
Eén van de manieren om werkenden te helpen, is de verhoging van de arbeidskorting, een belastingvoordeel voor werkenden. Deze wordt verhoogd met € 115. Zo houd je direct netto iets meer over.
Werkgevers mogen hun personeel vanaf volgend jaar 23 cent per kilometer reiskostenvergoeding geven zonder dat daar belasting over moet worden betaald. Dat is nu nog 21 cent.

Bestaanszekerheid
Koopkracht
Dé gemiddelde Nederlander gaat er 1,8 % in koopkracht op vooruit.
Mensen met kinderen profiteren het meest: tussen de 5,7 % (alleenstaande ouders die werken) en 2 tot 3,5 % voor de meeste gezinnen. Er zijn ook groepen die er in koopkracht op áchteruit gaan. Alleenstaande ouders die niet werken en AOW´ers zonder partner leveren iets in.
Wil je berekenen hoeveel jij er in koopkracht op vooruit of achteruit gaat? Dan kun je dat doen met deze Koopkrachtberekenaar van het Nibud via de link
https://www.nibud.nl/tools/koopkrachtberekenaar

KIndgebondenbudget
De bedragen voor het kindgebonden budget – niet te verwarren met de kinderbijslag – gaan omhoog: maximaal € 750 per jaar voor het eerste kind, € 883 voor het tweede kind (en de kinderen die daarop volgen). De bedragen voor oudere kinderen gaan bovendien extra omhoog, met maximaal € 400 voor kinderen tussen 12 en 17 jaar.

Uitkeringen
Uitkeringen zoals de bijstand en de AOW stijgen volledig mee met het minimumloon. De dubbele heffingskorting wordt volgend jaar niet afgebouwd, waardoor de bijstand op peil blijft.
De jonggehandicaptenkorting blijft op peil. De eerder geplande verlaging gaat niet door.
Degenen die hiervan gebruik maken houden daardoor € 200 euro netto meer over.

Prijsplafond
Het prijsplafond in de energierekening verdwijnt vanaf volgend jaar. Wie een hoge energierekening heeft, moet die weer helemaal zelf betalen. Wel kunnen lagere inkomens die daardoor in de problemen komen een beroep doen op het Noodfonds Energie. Alleenverdieners met een inkomen tot ongeveer € 3.000 bruto per maand of tweeverdieners die samen minder dan zo´n € 4.000 bruto per maand verdienen en die zeker 10 % van hun inkomen kwijt zijn aan gas en elektriciteit, kunnen een deel van hun rekening vergoed krijgen via het fonds.

Belastingen
Hogere inkomens gaan eerder het toptarief van 49,5 % betalen. Elke euro die boven de grens van € 75.625 uitkomt, wordt met 49,5 % belast. Zonder ingrijpen zou pas vanaf € 80.263 het toptarief verschuldigd zijn.

Ook gepensioneerden gaan meer belasting betalen. Wie voor 1946 geboren is, valt bij een inkomen van € 40.078 in het tarief van 36,97 %. AOW´ers geboren na 1946 betalen vanaf € 38.140 dat percentage.

Ook opvallend: het zogeheten toeslagpartnerbegrip wordt in 2025 aangepast. Als grootouders bij hun kind gaan wonen, bijvoorbeeld omdat ze mantelzorg nodig hebben, worden zij niet meer gekort op hun toeslagen. Voor mensen die de energierekening niet kunnen betalen, blijft er een noodfonds.

Ook zijn veel mensen over hun vermogen meer belasting kwijt.
Het heffingsvrije vermogen wordt normaal gesproken aangepast (bijvoorbeeld aan de inflatie), maar komend jaar niet. Het tarief stijgt bovendien van 32 % naar 34 %. Ofwel: over je spaargeld ga je dus eerder en méér belasting betalen.

Bier en sigaretten worden duurder gemaakt. De prijs van sigaretten stijgt met 60 cent per pakje en € 3,60 per pakje shag. Een gemiddeld pakje sigaretten kost volgend jaar € 10,70, een pak shag wordt nog duurder, € 24,14. De accijns op alcohol stijgt met ruim 16 %.

Camperbezitters betalen voortaan meer wegenbelasting.

Zorg
De zorgpremie voor de basisverzekering stijgt waarschijnlijk naar gemiddeld € 149 per maand, € 12 meer dan nu. In november volgen de precieze premies per verzekeraar.
De zorgtoeslag voor mensen met een laag inkomen wordt maximaal € 127 per maand. Dit is lager dan in de vorige begroting, toen de zorgtoeslag voor dit jaar (2023) eenmalig werd verhoogd.
De bezuinigingen op verpleeghuizen en ouderenzorg worden deels geschrapt. De minimumnorm van twee verzorgenden op acht verpleeghuisbewoners blijft daarom intact.
Ook prijsafspraken inclusief bezuinigingen - met zorgkantoren en -leveranciers vervallen.
Komend jaar reserveert het kabinet € 103,4 miljard voor de zorg. De vraag naar zorg neemt nog altijd toe, er blijft een groot tekort aan personeel. Dit blijkt ook uit een recent onderzoek van het UWV.

Onderwijs
Er komt hulp voor kinderen en gezinnen die thuis problemen hebben die ten koste gaan van het schoolwerk. Deze ‘brugfunctionarissen´ gaan advies geven bij financiële, opvoedings- of gezondheidsproblemen.
Ook in 2024 kunnen kinderen in armere wijken op school een gratis maaltijd per dag eten. Dit jaar is met hulp van het Rode Kruis gestart met de gratis schoolmaaltijden op scholen waarvan minimaal 30 % van de kinderen uit een laaginkomengezin komt. Dit jaar zijn dat er 1600.

Wonen
Huurtoeslag
De huurtoeslag gaat volgend jaar met zo´n € 30 per maand omhoog. Zo´n 1,5 miljoen huishoudens profiteren daarvan. In totaal kost de maatregel € 750 miljoen.

Bouw woningen
De bouw van nieuwe woningen stagneert doordat projectontwikkelaars kampen met hoge rente en dure bouwmaterialen. Om hen te ondersteunen trekt het kabinet extra geld uit, zodat er doorgebouwd kan worden.

Veiligheid
De verkeersboetes gaan met 10 % omhoog.

Verkeer
Wegen
Omdat het kabinet moet bezuinigen is er tot 2036 minder beschikbaar voor de aanleg van nieuwe wegen.
Op het onderhoud en de renovatie aan wegen, spoor en waterwegen wordt niet bezuinigd.

Klimaat
Om de klimaatimpact van vliegen te verminderen gaat het kabinet per Nederlandse luchthaven een klimaatdoel formuleren. Daaraan zal moeten worden voldaan met bijvoorbeeld schonere brandstoffen. Eind volgend jaar moeten de doelen per vliegveld bekend zijn.


Reactie Vakbond ABW
Vakbond ABW juicht de maatregelen inzake de aanpak van het armoedebeleid van harte toe.
We doen wel een dringende oproep aan alle betrokkenen om tijdens de aanstaande Algemene Politieke Beschouwingen (APB) en de daarop volgende debatten er op toe te zien dat dit geen korte termijn maatregel is maar een maatregel met een lange termijn effect én rendement.
Ons inziens mag dit niet leiden tot een “dweilen met de kraan open" maatregel!

Uit de berekeningen en analyses tot nu toe blijkt dat de laagste inkomens er, ook na de extra koopkrachtmaatregelen die het demissionaire kabinet neemt, volgend jaar gemiddeld het minst op vooruit gaan. Juist zij lopen ook, meer dan andere groepen, het risico minder geld over te houden.
Gezinnen met meerdere kinderen profiteren het meest van de 2 miljard euro die op de begroting is vrijgemaakt voor armoedebestrijding. Ruim de helft van dat bedrag gaat op aan de verhoging van het kindgebonden budget.
De koopkrachtplaatjes waar het Centraal Planbureau (CPB) in augustus mee kwam, lieten voor uitkeringsgerechtigden nog een daling zien. Werkenden met een laag inkomen zouden er nauwelijks iets bijkrijgen, en een fors deel van die groep zou er zelfs op achteruitgaan. Het kabinet zegt dat gerepareerd te hebben door onder meer het kindgebonden budget en de huurtoeslag te verhogen.
We hopen ook van ganser harte dat dit ook zo is en zal blijven want ons credo is én blijft “Werken moet lonen ´ voor alle inkomens laag en hoog.

Vakbond ABW is tevreden dat de bezuinigingen op verpleeghuizen en ouderenzorg deels worden geschrapt en dat ook de prijsafspraken inclusief bezuinigingen - met zorgkantoren en -leveranciers vervallen.
Tegelijkertijd doen we een oproep aan de bewindsmakers om mede met inachtneming van recente studies pro actief te anticiperen op enerzijds het groeiende aantal ouderen dat vanaf 2025 gebruik zal maken van de zorg én anderzijds het grote tekort aan personeel dat nodig zal zijn voor het verlenen van de zorg aan betrokkenen.

Ook vragen we aandacht voor compensatie maatregelen voor groepen die er in koopkracht op áchteruit gaan zoals alleenstaande ouders die niet werken en AOW´ers zonder partner. Die zouden iets inleveren.

Ook de plannen om gepensioneerden meer belasting te laten betalen keuren we af en wel dat “AOW´ers voor 1946 geboren" bij een inkomen van € 40.078 in het tarief van 36,97 % tarief vallen en de “AOW´ers geboren na 1946" vanaf € 38.140 ook dat percentage betalen.
Het feit dat er een onderscheid wordt gemaakt in wanneer je geboren wordt en wat je inkomen dan is, bestempelen we als een discriminatoire regeling.

Ook het feit dat uitkeringen zoals de bijstand en de AOW volledig mee stijgen met het minimumloon juichen we toe, en dat de dubbele heffingskorting volgend jaar niet wordt afgebouwd, waardoor de bijstand op peil blijft.
Dit geldt ook voor de jonggehandicaptenkorting die op peil blijft, want de eerder geplande verlaging gaat niet door en degenen die hiervan gebruik maken houden daardoor € 200 euro netto meer over.

Vervolgens betreuren we het dat vanaf volgend jaar het prijsplafond in de energierekening verdwijnt en dat degene die een hoge energierekening heeft, die weer helemaal zelf moet betalen.
Dat het kabinet met een compensatie maatregel komt vinden we goed maar de condities om daarvoor in aanmerking te komen zijn niet reëel en vragen ons inziens om méér maatwerk per geval.

Tenslotte:
Wij van Vakbond ABW hopen niet dat het kabinet Rutte IV zijn opvolgers opscheept met een zware erfenis: veel werk is nog niet af en het geld raakt op, zo blijkt uit diverse analyses. Dat zal de mogelijkheden voor rigoureuze plannen van een nieuwe regering uiterst beperkt maken.
Ook de Raad van State waarschuwt hiervoor!
We pleiten er voor dat de koopkracht van eenieder omhoog gaat en dat de maatregelen in de Miljoenennota een solidair karakter hebben nl. dat niet bepaalde groepen van de samenleving er op vooruitgaan , maar ALLE. Hoe dan ook alles is duurder geworden en wordt duurder. Denk alvast aan de – als die doorgaat – de verhoging van bijvoorbeeld de accijns op benzine en de boodschappen die duur blijven.

Woensdag 20 september jl. was de eerste dag van de Algemene Politieke Beschouwingen. (APB).
De Miljoennota is dan onderwerp van debat en alle fractievoorzitters voeren tijdens het debat het woord.
Vandaag, 21 september 2023 vindt de tweede dag van het debat plaats en zal premier Rutte aan het woord komen. Het kabinet reageert dan op de vragen die zijn gesteld in de eerste termijn. In de tweede termijn komt Rutte terug op aanvullende vragen of andere verzoeken die tijdens zijn beantwoording zijn ontstaan. Tot slot wordt er
gestemd over de moties die tijdens het debat zijn ontstaan.
Omdat het kabinet demissionair is en er in november verkiezingen zijn, wordt verwacht dat het debat het karakter zal hebben van een verkiezingsdebat.
Inhoudelijk zal het naar verwachting gedaan over koopkracht en armoedebestrijding.
Want bij het gereed maken van deze Nieuwsbrief werd duidelijk dat veel partijen vinden dat daar meer aan moet worden gedaan.